Begrippenlijst Digitale Geletterdheid
Versie 1.0 (Early Bird)
De Digitale Geletterdheid Begrippenlijst is bedoeld als ondersteuning voor het vormgeven van de kerndoelen Digitale Geletterdheid in lessen en lessenseries in het funderend onderwijs. De lijst is niet compleet en hoeft ook niet in haar volledigheid beheerst te worden door leerlingen. Ook moeten de begrippen niet uit het hoofd geleerd worden maar aangeboden in context. De begrippenlijst schrijft dus ook niet voor op welke manier de begrippen in de lessen moeten terugkomen. Daarnaast heb ik geen enkele verbintenis met SLO. De begrippenlijst is puur vanuit eigen initiatief gestart. De begrippenlijst heeft dus ook geen officiële status.
Welke waarde heeft de lijst? Zie de kerndoelen als de maaltijd die SLO voorschrijft en de begrippen als ingrediënten om je eigen recept (je les) te maken binnen je eigen keuken (je school). Sommige ingrediënten zullen cruciaal zijn; andere een persoonlijke keuze. Bepaalde ingrediënten zijn vervangbaar, terwijl er ook ingrediënten zullen zijn die niet in de smaak vallen binnen een schoolorganisatie. En soms is het gewoon beter om een afhaalmaaltijd te bestellen. De begrippenlijst schrijft dus niet voor maar geeft opties om over na te denken.
De begrippenlijst vervult daarmee vier doelen:
het poogt de vaak wat ongrijpbare kerndoelen te concretiseren en te helpen met het ontwikkelen van een doorlopende leerlijn Digitale Geletterdheid op school;
het biedt een gezamenlijke taal om over Digitale Geletterdheid in het onderwijs te praten met een primaire bron (dit document);
het biedt overzicht waar aan te denken binnen een kerndoel;
het dient als inspiratie om verschillende elementen aan lessen en lessenseries toe te voegen.
Al geruime tijd is SLO bezig met het uitwerken van de kerndoelen voor Digitale Geletterdheid. Deze begonnen eerst in 4 domeinen (4D): ICT-basisvaardigheden, Mediawijsheid, Informatievaardig-heden, en Computational thinking. Later zijn deze teruggebracht naar 3 domeinen (3D): ‘A. Praktische kennis & vaardigheden’, ‘B. Ontwerpen en maken’, en ‘C. Wisselwerking tussen digitale technologie, digitale media, de mens en de samenleving.’ Ieder domein heeft een aantal kerndoelen PO en VO.
De herstructurering was bedoeld om Digitale Geletterdheid op een meer geïntegreerde en praktische manier aan te bieden binnen het onderwijs. Computational thinking en mediawijsheid uit 4D komen niet concreet terug in 3D maar zijn verwoven in verschillende kerndoelen. Dit maakt het soms moeilijk om de bijbehorende begrippen een juiste plek (kerndoel) te geven. Mediawijsheid heb ik vooral onder domein C (3D) geplaatst en Computational Thinking onder kerndoel 7: Programmeren.
De conceptkerndoelen liggen min of meer vast. Tijdens deze uitgave (juli, 2025) vindt de afronding van de beproevingsfase plaats waar scholen de conceptkerndoelen in de praktijk hebben gebracht (vandaar ook de naam ‘Early Bird’ voor deze versie). In de zomer van 2025 verwacht men de oplevering van de definitieve conceptkerndoelen aan OCW en de Tweede Kamer. Wanneer er door OCW en de Tweede Kamer wordt ingestemd met de conceptkerndoelen, zullen ze definitief worden. In schooljaar 2027/2028 gaan de kerndoelen Digitale Geletterdheid in. Als er grote wijzigingen bij de vaststelling van de kerndoelen zullen zijn, zal ik zo spoedig mogelijk een nieuwe versie van de begrippenlijst maken.
Ik heb zelf de begrippenlijst samengesteld en aanpassingen gemaakt naar aanleiding van mijn eigen ICT-kennis en ervaring in de onderwijswereld. ChatGPT 4o is gebruikt om de definities te genereren en om met extra suggesties te komen. Voor het deelgebied Computational Thinking heb ik advies gevraagd aan Oscar Lepoeter, gezien ik daar de domeinkennis ontbeer om kritische keuzes te maken.
De begrippenlijst is uitgebracht onder een ‘publiek domein’ licentie, behalve deze introductie (deze is CC-BY; zie pagina 2). Dat wil zeggen dat iedereen deze lijst mag gebruiken, aanpassen, verwerken, en opnieuw mag aanbieden voor commerciële en niet-commerciële doeleinden zonder mijn toestemming of bronvermelding (al wordt het wel gewaardeerd). De lijst wordt door mij zowel in .pdf als in .docx aangeboden.
Heb je suggesties voor een toekomstige versie van deze lijst, dan kan je een bericht sturen naar dg@drakenvlieg.nl.
______
Versie 1.0 (‘Early Bird’)
Aanpassingen sinds versie 0.1:
nieuwe verdeling naar kerndoelen (3D) in plaats van 4D;
toevoeging van begrippen over ‘data’;
toevoeging van begrippen over ‘mediawijsheid en games’;
structurele toevoeging van een Engelse vertaling bij ieder begrip;
toevoeging van appendix 4: websites;
andere kleine toevoegingen aan de begrippen en appendices.
Dankuwel!