Leesvaardigheid Kritisch Bekeken

Analytisch lezen op de middelbare school

Analytisch lezen is een academische vaardigheid die niet terug te vinden is in de eindtermen MVT. Toch is het een belangrijke vaardigheid als je naar het hoger onderwijs gaat.

Analytisch lezen is anders dan examenteksten lezen. Bij het laatste ben je vooral op zoek naar het goede antwoord; bij het eerste lees om te begrijpen, te leren, en te beheersen.

Het is niet het ontvangen van een samenvatting van ChatGPT, maar het actief benaderen van een tekst zodat begrip ontstaat. Een AI samenvatting is informatie; het resultaat van actief lezen is het eigen maken van kennis. Het is langzamer, maar effectiever en duurzamer.

Analytisch lezen is lezen met de pen. In de kantlijn schrijf je samenvattingen, vragen, reflecties, en vertalingen van de tekst. Als je iets onderstreept, moet je opschrijven waarom het is onderstreept. Dit voorkomt overbodig veel markeren.

Soms doen leerlingen het zelf al (zie de afbeelding van filosofie). Maar het merendeel van de leerlingen heeft geen idee hoe teksten analytisch moeten worden benaderd.

Ik heb dit schooljaar al een beetje ervaring opgedaan met klas 5v en een beetje gezien waar leerlingen tegenaan lopen. Ze moeten vooral wennen aan deze vorm van lezen, maar uiteindelijk met genoeg voorbeelden, zal het duidelijker moeten worden. Het is niet lastig. Het is een vaardigheid dat zich ontwikkelt naar de persoonlijke voorkeuren van de leerling.

In klas 4v ben ik nu met een collega met een pilot begonnen om leerlingen bekend te laten raken met deze vaardigheid. Ze moeten een non-fictie boek analytisch lezen en daarna een presentatie geven over het onderwerp (het mag geen boekverslag zijn).

In de eerste lessen oefenen leerlingen met een non-fictie tekst (een paar bladzijden uit het geweldige "The Shallows" van Nicholas Carr). Daarna gaan ze met hun eigen boek aan de slag. Sommige leerlingen schrijven in hun boek, anderen gebruiken post-its, en weer anderen schrijven op een apart blad.

Uiteindelijk hoop ik voor deze academische vaardigheid een leerlijn van klas 4 tot klas 6 te hebben zodat mijn vwo leerlingen beter zijn voorbereid voor het hoger onderwijs.

(afbeeldingen met toestemming van de betreffende leerlingen)